I. De ictu nobilis
II. Livor et tumor
III. Si sanguinat
IV. Si os paruerit
V. Si os fregerit
VI. Si gladio vestem seu scutum alterius inciderit
VII. Quicumque gladium stricto super alterum cucuerrerit
et retentus
VIII. Si quis alium de ponte vel navi vel
ripa in flumen inpinxerit
IX. Si conprehenderit et ita in aquam proiecerit
X. Qui oculum unum excusserit
XI. Si auriculam vel oculum vel nasum vel manus vel pes
XII. Pollex totus abscisus
XIII. Qui nobilem occiderit
XIV. Quicquid de superioribus factis in feminam
conmittitur
XV. Litus occisus
XVI. Si servus a nobili occisus
XVII. Litus si per iussum vel consilium domini sui
hominem occiderit
XXI. Qui nesciens periuraverit
XXII. Qui hominem ad ecclesia vel de ecclesia
XXIII. Qui in regnum vel in regem francorum
XXIV. Qui dominum suum occiderit
XXV. Qui filium domini sui occiderit
XXVI. Qui hominem propter faidam in propria domo
occdiderit
XXVII. Capitis dampnatus
XXVIII. Qui caballum furaverit
XIX. Qui alvearium apum
XXX. Extra septa
XXXI. Qui noctu domum alterius effodiens
XXXII. Qui in screona aliquid furaverit
XXXIII. Qui bovem quadrimum
XXXIV. Qui in rem alicumque
XXXV. Quicquid vel uno denario furaverit
XXXVI. Qui hominem in hoste
XXXVII. Qui domum alterius
XXXVIII. Qui alteri dolose per sacramentum
XXXIX. Uxorem ducturus
XL. Pater aut mater defuncti
XLI. Qui mortuus viduam reliquerit
XLII. Qui viduam ducere velit
XLIII. Qui defuctus filios et filias non reliquirit
XLIV. Si viduam filiam habens
XLV. Qui filiam hanc filium habeat
XLVI. De dotis ratio
XLVII. De eo quod vir et mulier simul conquisierint
XLVIII. Qui feminam ab alio desponsatam rapuerit
XLIX. Quicquid servus aut litus iubente domino
perpetraverit
L. Si scelus quodlibet nesciente domino conmiserit
LI. Si servus perpetrato facinore fugerit
LII. Si servus iterum a domino receptus fuerit
LIII. Si arbor ab illo preciso
LIV. Si arbor accensa ceciderit
LV. Qui laqueum fossam
LVI. Si animal quolibet damnum
LVII. Si fossa vel laqueus
LVIII. Si ferrum manu elapsum
LIX. Qui in fossam vel sudem
Incipit liber legis Saxonum.
I. De ictu nobilis XXX solidos, vel si negat tertia manu
iuret.
II. Livor et tumor LX solidos vel VI manu iuret.
III. Si sanguinat, CXX solidos vel cum XI iuret.
IV. Si os paruerit, CLXXX solidos vel cum XI iuret.
V. Si os fregerit vel wlitivam fecerit, corpus vel coxam
vel brachium perforaverit, CCXL solidos vel cum XI iuret.
VI. Si gladio vestem seu scutum alterius inciderit, XXXVI
solidos conponat vel tertia manu iuret.
VII. Si per capillos alium conprehenderit, CXX solidos
conponat vel undecima manu iuret.
VIII. Quicumque gladio stricto super alterum cucurrerit
et retentus ab alio fuerit, XII solidos conponat vel in manu liti sui vel sua
arma iuret.
IX. Si quis alium de ponte vel navi vel ripa in flumen
inpinxerit, et ille evaserit, XXXVI solidos conponat vel tertia manu iuret.
X. Si conprehenderit et ita in aquam proiecerit, CXX solidos
conponat vel cum XI iuret.
XI. Qui oculum unum excusserit, DCXX solidos conponat. Si ambos, MCCCCXL solidos conponat. Similiter de una aure vel ambabus, si
surdus efficitur. Similiter de naso, si abscisum fuerit, DCCXX solidos
conponat. Similiter de manibus, de pedibus. Testiculus, si unum abscisum
fuerit, DCCXX solidos. Si ambo MCCCCXL solidos conponat.
XII. Si auricula vel oculus vel nasum vel manus vel pes
ita percussa manca loco remanserint vel pependerint, medietatem supradicte conposicionis
exolvat. Si movere ipsum membrum possit, quartam partem conponat.
XIII. Pollex totus abscisus CCCLX solidis conponatur. Si
dimidius CLXXX solidis conponatur. Si mininus totus CCXL solidis. Si unum
digiti membrum LXXXX. Si dua membra CLX, si totum ut supra, si index CLXXX et
per singula membra tertia pars totius multae conponatur; medius et medicus
uterque CXX solidis conponatur et per membra eorum ut de ceteris dictum est.
Pollex pedis medietate policis manus conponatur. Tres articuli medii medietate
conpositionis medici et medii digitorum conponantur. Minimus articulus
medietate unius de tribus articulis conponatur.
XIV. Qui nobilem occiderit, MCCCCXL solidos conponat
(Ruoda dicitur apud Saxones CXX solidi) et in premium CXX solidos.
XV. Quicquid de superioribus factis in feminam
conmittitur, si virgo fuerit, duppliciter conponatur, si iam enixa, simpliciter
conponatur.
XVI. Litus occisus CXX solidis conponatur, multa vero
vulnerum eius per omnia duodecima parte minor quam nobilis homo; solvatur autem
solido maiori, vel si negat sua manu duodecima iuret; si in turba vel sedicione
fuerit occisus, conponatur ab eo, cui mors eius inputatur, vel sacramento XII
hominum negetur.
XVII. Servus a nobili occisus XXXVI solidis conponatur
vel tribus iurantibus negetur; a libero vel lito pleno sacramento negetur.
XVIII. Litus si per iussum vel consilium domini sui hominem
occiderit, ut puta nobilem, dominus conposicionem persolvat vel faidam portet;
si autem absque conscientia domini hoc fecerit, dimittatur a domine, et
vindicetur in illo et aliis VII consanguineis eius a propinquis occisi, et
dominus liti se in hoc conscium non esse cum XI iuret.
XIX. Si morđ dotum quis fecerit, componatur primo in
simplo iuxta condicionem suam; cuius multae pars tertia a proximis eius, qui
facinus perpetravit, conponenda est, duae vero partes et ab illo; et insuper
octies ab eo conponatur et ille ac filii eius soli sint faidosi.
XX. Si nobilis nobilem extra solum vendiderit et reducere
non potuerit, conponat eum ac si occidisset; si vero reduxerit eum, emendet ei
iuxta quod placitare potuerit; si autem ille sua sponte reversus fuerit,
medietatem weregildi eius conponat; de muliere similiter.
XXI. Qui in ecclesia hominem occiderit vel aliquid furaverit
vel eam effregerit vel sciens periuraverit capite puniatur.
XXII. Qui nesciens periuraverit, manum suam redimat
auctor sacramenti.
XXIII. Qui homini ad ecclesiam vel de ecclesia die festo
pergenti, id est dominica, pascha, pentecosten, natale domini, sanctae Mariae,
sancti Iohannis baptistae, sancti Petri, sancti Martini, insidias posuerit
eumque occiderit, capite puniatur. Si non occiderit, tamen insidias fecit,
bannum solvat de reliquis.
XXIV. Qui in regnum vel in regem Francorum vel alios eius
de morte consiliatus fuerit, capite puniatur.
XXV. Qui dominum suum occiderit capite puniatur.
XXVI. Qui filium domini sui occiderit vel filiam aut
uxorem aut matrem stupraverit, iuxta voluntatem domini occidetur.
XXVII. Qui hominem propter faidam in propria domo
occiderit, capite puniatur.
XXVIII. Capitis dampnatus nusquam habeat pacem; si in ecclesiam
confugerit, reddatur.
XXIX. Qui caballum furaverit, capite puniatur.
XXX. Qui alvearium apum infra septa alterius furaverit,
capite puniatur.
XXXI. Extra septa furatum novies conponendum
est.
XXXII. Qui noctu domum alterius effodiens vel effringens
intraverit et duorum solidorum praecium abstulerit, capite puniatur; si ibi
occisus fuerit, non solvatur.
XXXIII. Qui in screona aliquid furaverit, capite puniatur.
XXXIV. Qui bovem quadrimum, qui duos solidos valet, nocte
furto abstulerit, capite puniatur.
XXXV. Qui in rem qualicumque vel interdiu vel noctu trium
solidorum praecium furto abstulerit, capite puniatur.
XXXVI. Quicquid vel uno denario minus tribus solidis
quislibet furto abstulerit, novies conponat, quod abstulit et pro fredo, si
nobilis fuerit solidos XII, si liber VI, si litus IIII, et conscius similiter.
XXXVII. Qui homini in hoste vel de hoste ad palatio
pergenti malum aliquod fecerit, in triplo conponat.
XXXVIII. Qui domum alterius vel noctu vel interdiu suo
tantu consilio volens incenderit, capite puniatur.
XXXIX. Qui alteri dolose per sacramentum res
proprias tollere vult, duobus aut tribus de eadem provincia idoneis testibus
vincatur, et si plures fuerint, melius est.
XL. Uxorem ducturus CCC solidos det parentibus eius; si
autem sine voluntate parentum puella tamen consentiente, ducta fuerit, bis CCC solidos
parentibus eius conponat. Si vero nec parentes nec puella consenserunt, id est,
si rapta est, parentibus eius CCC solidos, puelle CCXL conponat, eamque
parentibus restituat..
XLI. Pater aut mater defuncti filio non filiae
hereditatem relinquent.
XLII. Qui mortuus viduam reliquerit, tutelam eius filius,
quem ex alia uxore habuit, accipiat; si is forte defuerit, frater illius
defuncti; si frater non fuerit, proximus paterni generis eius consanguineus.
XLIII. Qui viduam ducere velit, offerat tutori praecium
emptionis eius, consentientibus ad hoc propinquis eius; si tutor abnuerit,
convertat se ad proximos eius et eorum consensum accipiat illam paratam habens
pecuniam, ut tutori eius, si forte aliquid dicere velit, dare possit, hoc est, solidos
CCC.
XLIV. Qui defunctus non filius sed filias reliquerit, ad
eas omnis hereditas pertineat; tutela vero earum fratri vel proximo paterni
generis deputetur.
XLV. Si vidua filiam habens nupserit filiumque genuerit,
tutela filiae ad filium, quem tunc genuerat, pertineat; si autem filium habens
nupserit filiamque genuerit, tutela filiae non ad filium prius genitum, sed ad
fratrem patris vel ad proximum eius pertineat.
XLVI. Qui filiam ac filium habuerit, et filius uxore
ducta et filium genuerit et mortuus fuerit, hereditas patris ad filium filii id
est nepotem, non ad filiam pertineat.
XLVII. Dotis ratio dupplex est: Ostfalai et Angarii
volunt, si femina filios genuerit, habeat dotem, quam in nuptiis accepit,
quamdiu vivat, filiisque dimittat; si vero filii matre superstite moriuntur,
ipsaque post obierit, dotem proximi eius in hereditatem accipiant. Si autem
filios non habuerit, dos ad dantem, si vivit, revertatur, si defunctus est, ad
proximos heredes eius. Apud Westfalos postquam mulier filios genuerit, dotem
amittat; si autem non genuerit, ad dies suos dotem possideat; post decessum
eius dos ad dantem vel, si deest, ad proximos heredes eius revertatur.
XLVIII. De eo quod vir et mulier simul conquesierint
mulier mediam porcionem accipiat; hoc apud Westfalaos; apud Ostfalos et
Angarios nihil accipiat, sed contenta sit dote sua.
XLIX. Qui feminam ab alio disponsatam rapuerit, CCC solidos
patri puellae, CCC sponso conponat et insuper CCC solidis emat eam; et si cum
matre euntem in via rapuerit, etiam et matri CCC solidos conponat.
L. Quicquid servus et litus iubente domino perpetraverit,
dominus emendet.
LI. Si servus scelus quodlibet nesciente domino
conmiserit, ut puta homicidium, furtum, dominus eius pro illo iuxta qualitatem
facti multam conponat.
LII. Si servus perpetratu facinore fugerit, ita ut a
domino ulterius inveniri non possit, nihil solvat; si domino factum servi
inputetur quasi consentiret, sua duodecima manu iurando se purificet.
LIII. Si servus iterum a domino receptus fuerit, multam
pro illo conponat.
LIV. Si arbor ab alio praecisa casu quemlibet
oppresserit, conponatur multas pleno weregildo a quo arbor praecisa est.
LV. Si arbor accensa ceciderit hominemque oppresserit, a
mane usque ad mane, vel a vespere usque ad vesperam, ex quo ignis accensus est;
si infra hoc tempus cadens hominem oppresserit, ab eo qui incendit arborem
conponat; si post nihil solvat.
LVI. Qui laqueum fossamve ad feras capiendas fecerit, et
haec dampnum cuilibet fecerint, qui eas fecit multam solvat.
LVII. Si animal quodlibet damnum cuilibet intulerit, ab
eo cuius esse constiterit conponatur excepta faida.
LVIII. Si fossa vel laqueus ad feras capiedas praeparata
dampnum quodlibet fecerint, a quo parata sunt conponatur.
LX. Si ferrum manu elapsum hominem percusserit, ab eo
cuius manum fugerat conponatur excepta faida.
LX. Qui in fossam vel sudem acutam suae vel alienae sepis
pecus quodlibet agitaverit, ibique confixum vel cadens perierit, multam
componat.
LXI. Traditiones et venditiones omnes legitime stabiles
permaneant.
LXII. Nulli liceat traditionem hereditatis suae facere
praeter ad ecclesiam vel regi ut heredem suum exheredem faciat, nisi forte
famis necessitate coactus ut ab illo qui hoc acceperit sustentetur; mancipia
liceat illi dare ac vendere.
LXIII. Qui terram suam occupatam ab altero dixerit,
adhibitis idoneis testibus probet eam suam fuisse; si occupator contradixerit,
campo diiudicetur; si occupator sibi concrediderit, reddat hoc quod occupavit,
non amplius.
LXIV. Liber homo qui sub tutela nobilis cuiuslibet erat,
qui iam in exilium missus est, si hereditatem suam necessitate coactus vendere
voluerit, offerat eam primo proximo suo; si ille eam emere noluerit, offerat
tutori suo vel ei qui tunc a rege super ipsas res constitutus est; si nec ille
voluerit, vendet eam cuicumque libuerit.
LXV. Lito regis liceat uxorem emere, ubicumque voluerit;
sed non liceat ullam feminam vendere.
LXVI. Solidus est dupplex: unus habet duo tremisses, quod
est bos anniculus XII mensium vel ovis cum agno. Alter solidus
III tremisses, id est bos XVI mensium; maiori solido aliae conposiciones,
minori homicidia conponuntur.
Quadrimus bos duo solidi. Duo
boves, quibus arari potest, V solidi. Bos bonus III solidi. Vacca cum vitulo solidi
duo et semis. Vitulus anniculus solidus I. Ovis cum agno et anniculus agnus ei
superadiunctus solidus I.