I. De ictu nobilis

II. Livor et tumor

III. Si sanguinat

IV. Si os paruerit

V. Si os fregerit

VI. Si gladio vestem seu scutum alterius inciderit

VII. Quicumque gladium stricto super alterum cucuerrerit et retentus

VIII. Si quis alium de ponte vel navi vel ripa in flumen inpinxerit

IX. Si conprehenderit et ita in aquam proiecerit

X. Qui oculum unum excusserit

XI. Si auriculam vel oculum vel nasum vel manus vel pes

XII. Pollex totus abscisus

XIII. Qui nobilem occiderit

XIV. Quicquid de superioribus factis in feminam conmittitur

XV. Litus occisus

XVI. Si servus a nobili occisus

XVII. Litus si per iussum vel consilium domini sui hominem occiderit

XXI. Qui nesciens periuraverit

XXII. Qui hominem ad ecclesia vel de ecclesia

XXIII. Qui in regnum vel in regem francorum

XXIV. Qui dominum suum occiderit

XXV. Qui filium domini sui occiderit

XXVI. Qui hominem propter faidam in propria domo occdiderit

XXVII. Capitis dampnatus

XXVIII. Qui caballum furaverit

XIX. Qui alvearium apum

XXX. Extra septa

XXXI. Qui noctu domum alterius effodiens

XXXII. Qui in screona aliquid furaverit

XXXIII. Qui bovem quadrimum

XXXIV. Qui in rem alicumque

XXXV. Quicquid vel uno denario furaverit

XXXVI. Qui hominem in hoste

XXXVII. Qui domum alterius

XXXVIII. Qui alteri dolose per sacramentum

XXXIX. Uxorem ducturus

XL. Pater aut mater defuncti

XLI. Qui mortuus viduam reliquerit

XLII. Qui viduam ducere velit

XLIII. Qui defuctus filios et filias non reliquirit

XLIV. Si viduam filiam habens

XLV. Qui filiam hanc filium habeat

XLVI. De dotis ratio

XLVII. De eo quod vir et mulier simul conquisierint

XLVIII. Qui feminam ab alio desponsatam rapuerit

XLIX. Quicquid servus aut litus iubente domino perpetraverit

L. Si scelus quodlibet nesciente domino conmiserit

LI. Si servus perpetrato facinore fugerit

LII. Si servus iterum a domino receptus fuerit

LIII. Si arbor ab illo preciso

LIV. Si arbor accensa ceciderit

LV. Qui laqueum fossam

LVI. Si animal quolibet damnum

LVII. Si fossa vel laqueus

LVIII. Si ferrum manu elapsum

LIX. Qui in fossam vel sudem

 

Incipit liber legis Saxonum.

I. De ictu nobilis XXX solidos, vel si negat tertia manu iuret.

II. Livor et tumor LX solidos vel VI manu iuret.

III. Si sanguinat, CXX solidos vel cum XI iuret.

IV. Si os paruerit, CLXXX solidos vel cum XI iuret.

V. Si os fregerit vel wlitivam fecerit, corpus vel coxam vel brachium perforaverit, CCXL solidos vel cum XI iuret.

VI. Si gladio vestem seu scutum alterius inciderit, XXXVI solidos conponat vel tertia manu iuret.

VII. Si per capillos alium conprehenderit, CXX solidos conponat vel undecima manu iuret.

VIII. Quicumque gladio stricto super alterum cucurrerit et retentus ab alio fuerit, XII solidos conponat vel in manu liti sui vel sua arma iuret.

IX. Si quis alium de ponte vel navi vel ripa in flumen inpinxerit, et ille evaserit, XXXVI solidos conponat vel tertia manu iuret.

X. Si conprehenderit et ita in aquam proiecerit, CXX solidos conponat vel cum XI iuret.

XI. Qui oculum unum excusserit, DCXX solidos conponat. Si ambos, MCCCCXL solidos conponat. Similiter de una aure vel ambabus, si surdus efficitur. Similiter de naso, si abscisum fuerit, DCCXX solidos conponat. Similiter de manibus, de pedibus. Testiculus, si unum abscisum fuerit, DCCXX solidos. Si ambo MCCCCXL solidos conponat.

XII. Si auricula vel oculus vel nasum vel manus vel pes ita percussa manca loco remanserint vel pependerint, medietatem supradicte conposicionis exolvat. Si movere ipsum membrum possit, quartam partem conponat.

XIII. Pollex totus abscisus CCCLX solidis conponatur. Si dimidius CLXXX solidis conponatur. Si mininus totus CCXL solidis. Si unum digiti membrum LXXXX. Si dua membra CLX, si totum ut supra, si index CLXXX et per singula membra tertia pars totius multae conponatur; medius et medicus uterque CXX solidis conponatur et per membra eorum ut de ceteris dictum est. Pollex pedis medietate policis manus conponatur. Tres articuli medii medietate conpositionis medici et medii digitorum conponantur. Minimus articulus medietate unius de tribus articulis conponatur.

XIV. Qui nobilem occiderit, MCCCCXL solidos conponat (Ruoda dicitur apud Saxones CXX solidi) et in premium CXX solidos.

XV. Quicquid de superioribus factis in feminam conmittitur, si virgo fuerit, duppliciter conponatur, si iam enixa, simpliciter conponatur.

XVI. Litus occisus CXX solidis conponatur, multa vero vulnerum eius per omnia duodecima parte minor quam nobilis homo; solvatur autem solido maiori, vel si negat sua manu duodecima iuret; si in turba vel sedicione fuerit occisus, conponatur ab eo, cui mors eius inputatur, vel sacramento XII hominum negetur.

XVII. Servus a nobili occisus XXXVI solidis conponatur vel tribus iurantibus negetur; a libero vel lito pleno sacramento negetur.

XVIII. Litus si per iussum vel consilium domini sui hominem occiderit, ut puta nobilem, dominus conposicionem persolvat vel faidam portet; si autem absque conscientia domini hoc fecerit, dimittatur a domine, et vindicetur in illo et aliis VII consanguineis eius a propinquis occisi, et dominus liti se in hoc conscium non esse cum XI iuret.

XIX. Si morđ dotum quis fecerit, componatur primo in simplo iuxta condicionem suam; cuius multae pars tertia a proximis eius, qui facinus perpetravit, conponenda est, duae vero partes et ab illo; et insuper octies ab eo conponatur et ille ac filii eius soli sint faidosi.

XX. Si nobilis nobilem extra solum vendiderit et reducere non potuerit, conponat eum ac si occidisset; si vero reduxerit eum, emendet ei iuxta quod placitare potuerit; si autem ille sua sponte reversus fuerit, medietatem weregildi eius conponat; de muliere similiter.

XXI. Qui in ecclesia hominem occiderit vel aliquid furaverit vel eam effregerit vel sciens periuraverit capite puniatur.

XXII. Qui nesciens periuraverit, manum suam redimat auctor sacramenti.

XXIII. Qui homini ad ecclesiam vel de ecclesia die festo pergenti, id est dominica, pascha, pentecosten, natale domini, sanctae Mariae, sancti Iohannis baptistae, sancti Petri, sancti Martini, insidias posuerit eumque occiderit, capite puniatur. Si non occiderit, tamen insidias fecit, bannum solvat de reliquis.

XXIV. Qui in regnum vel in regem Francorum vel alios eius de morte consiliatus fuerit, capite puniatur.

XXV. Qui dominum suum occiderit capite puniatur.

XXVI. Qui filium domini sui occiderit vel filiam aut uxorem aut matrem stupraverit, iuxta voluntatem domini occidetur.

XXVII. Qui hominem propter faidam in propria domo occiderit, capite puniatur.

XXVIII. Capitis dampnatus nusquam habeat pacem; si in ecclesiam confugerit, reddatur.

XXIX. Qui caballum furaverit, capite puniatur.

XXX. Qui alvearium apum infra septa alterius furaverit, capite puniatur.

XXXI. Extra septa furatum novies conponendum est.

XXXII. Qui noctu domum alterius effodiens vel effringens intraverit et duorum solidorum praecium abstulerit, capite puniatur; si ibi occisus fuerit, non solvatur.

XXXIII. Qui in screona aliquid furaverit, capite puniatur.

XXXIV. Qui bovem quadrimum, qui duos solidos valet, nocte furto abstulerit, capite puniatur.

XXXV. Qui in rem qualicumque vel interdiu vel noctu trium solidorum praecium furto abstulerit, capite puniatur.

XXXVI. Quicquid vel uno denario minus tribus solidis quislibet furto abstulerit, novies conponat, quod abstulit et pro fredo, si nobilis fuerit solidos XII, si liber VI, si litus IIII, et conscius similiter.

XXXVII. Qui homini in hoste vel de hoste ad palatio pergenti malum aliquod fecerit, in triplo conponat.

XXXVIII. Qui domum alterius vel noctu vel interdiu suo tantu consilio volens incenderit, capite puniatur.

XXXIX. Qui alteri dolose per sacramentum res proprias tollere vult, duobus aut tribus de eadem provincia idoneis testibus vincatur, et si plures fuerint, melius est.

XL. Uxorem ducturus CCC solidos det parentibus eius; si autem sine voluntate parentum puella tamen consentiente, ducta fuerit, bis CCC solidos parentibus eius conponat. Si vero nec parentes nec puella consenserunt, id est, si rapta est, parentibus eius CCC solidos, puelle CCXL conponat, eamque parentibus restituat..

XLI. Pater aut mater defuncti filio non filiae hereditatem relinquent.

XLII. Qui mortuus viduam reliquerit, tutelam eius filius, quem ex alia uxore habuit, accipiat; si is forte defuerit, frater illius defuncti; si frater non fuerit, proximus paterni generis eius consanguineus.

XLIII. Qui viduam ducere velit, offerat tutori praecium emptionis eius, consentientibus ad hoc propinquis eius; si tutor abnuerit, convertat se ad proximos eius et eorum consensum accipiat illam paratam habens pecuniam, ut tutori eius, si forte aliquid dicere velit, dare possit, hoc est, solidos CCC.

XLIV. Qui defunctus non filius sed filias reliquerit, ad eas omnis hereditas pertineat; tutela vero earum fratri vel proximo paterni generis deputetur.

XLV. Si vidua filiam habens nupserit filiumque genuerit, tutela filiae ad filium, quem tunc genuerat, pertineat; si autem filium habens nupserit filiamque genuerit, tutela filiae non ad filium prius genitum, sed ad fratrem patris vel ad proximum eius pertineat.

XLVI. Qui filiam ac filium habuerit, et filius uxore ducta et filium genuerit et mortuus fuerit, hereditas patris ad filium filii id est nepotem, non ad filiam pertineat.

XLVII. Dotis ratio dupplex est: Ostfalai et Angarii volunt, si femina filios genuerit, habeat dotem, quam in nuptiis accepit, quamdiu vivat, filiisque dimittat; si vero filii matre superstite moriuntur, ipsaque post obierit, dotem proximi eius in hereditatem accipiant. Si autem filios non habuerit, dos ad dantem, si vivit, revertatur, si defunctus est, ad proximos heredes eius. Apud Westfalos postquam mulier filios genuerit, dotem amittat; si autem non genuerit, ad dies suos dotem possideat; post decessum eius dos ad dantem vel, si deest, ad proximos heredes eius revertatur.

XLVIII. De eo quod vir et mulier simul conquesierint mulier mediam porcionem accipiat; hoc apud Westfalaos; apud Ostfalos et Angarios nihil accipiat, sed contenta sit dote sua.

XLIX. Qui feminam ab alio disponsatam rapuerit, CCC solidos patri puellae, CCC sponso conponat et insuper CCC solidis emat eam; et si cum matre euntem in via rapuerit, etiam et matri CCC solidos conponat.

L. Quicquid servus et litus iubente domino perpetraverit, dominus emendet.

LI. Si servus scelus quodlibet nesciente domino conmiserit, ut puta homicidium, furtum, dominus eius pro illo iuxta qualitatem facti multam conponat.

LII. Si servus perpetratu facinore fugerit, ita ut a domino ulterius inveniri non possit, nihil solvat; si domino factum servi inputetur quasi consentiret, sua duodecima manu iurando se purificet.

LIII. Si servus iterum a domino receptus fuerit, multam pro illo conponat.

LIV. Si arbor ab alio praecisa casu quemlibet oppresserit, conponatur multas pleno weregildo a quo arbor praecisa est.

LV. Si arbor accensa ceciderit hominemque oppresserit, a mane usque ad mane, vel a vespere usque ad vesperam, ex quo ignis accensus est; si infra hoc tempus cadens hominem oppresserit, ab eo qui incendit arborem conponat; si post nihil solvat.

LVI. Qui laqueum fossamve ad feras capiendas fecerit, et haec dampnum cuilibet fecerint, qui eas fecit multam solvat.

LVII. Si animal quodlibet damnum cuilibet intulerit, ab eo cuius esse constiterit conponatur excepta faida.

LVIII. Si fossa vel laqueus ad feras capiedas praeparata dampnum quodlibet fecerint, a quo parata sunt conponatur.

LX. Si ferrum manu elapsum hominem percusserit, ab eo cuius manum fugerat conponatur excepta faida.

LX. Qui in fossam vel sudem acutam suae vel alienae sepis pecus quodlibet agitaverit, ibique confixum vel cadens perierit, multam componat.

LXI. Traditiones et venditiones omnes legitime stabiles permaneant.

LXII. Nulli liceat traditionem hereditatis suae facere praeter ad ecclesiam vel regi ut heredem suum exheredem faciat, nisi forte famis necessitate coactus ut ab illo qui hoc acceperit sustentetur; mancipia liceat illi dare ac vendere.

LXIII. Qui terram suam occupatam ab altero dixerit, adhibitis idoneis testibus probet eam suam fuisse; si occupator contradixerit, campo diiudicetur; si occupator sibi concrediderit, reddat hoc quod occupavit, non amplius.

LXIV. Liber homo qui sub tutela nobilis cuiuslibet erat, qui iam in exilium missus est, si hereditatem suam necessitate coactus vendere voluerit, offerat eam primo proximo suo; si ille eam emere noluerit, offerat tutori suo vel ei qui tunc a rege super ipsas res constitutus est; si nec ille voluerit, vendet eam cuicumque libuerit.

LXV. Lito regis liceat uxorem emere, ubicumque voluerit; sed non liceat ullam feminam vendere.

LXVI. Solidus est dupplex: unus habet duo tremisses, quod est bos anniculus XII mensium vel ovis cum agno. Alter solidus III tremisses, id est bos XVI mensium; maiori solido aliae conposiciones, minori homicidia conponuntur.

Quadrimus bos duo solidi. Duo boves, quibus arari potest, V solidi. Bos bonus III solidi. Vacca cum vitulo solidi duo et semis. Vitulus anniculus solidus I. Ovis cum agno et anniculus agnus ei superadiunctus solidus I.